ρόμβος

ῥόμβος, ΝΜΑ, και ῥύμβος Α

1. παραλληλόγραμμο μη ορθογώνιο που έχει τις τέσσερεις πλευρές του ίσες

2. ζωολ. ονομασία διαφόρων ψαριών

3. λόγια ονομασία τής σβούρας

4. ρομβοειδές τμήμα ξύλου το οποίο προσαρμόζεται σε χειρολαβή από τη μία επιμήκη γωνία του ώστε, όταν περιστρέφεται με ταχύτητα, να αναδίδει ήχο που μοιάζει με μυκηθμό και το οποίο χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα ώς σήμερα σε διάφορες λατρευτικές τελετές

νεοελλ.

1. καθεμιά από τις τριανταδύο διαιρέσεις τού ανεμολογίου τής πυξίδας

2. μικρό στρογγυλό τμήμα μηχανής ή εργαλείου

3. φρ. «ρόμβος ιερός» και «ρόμβος οσφυϊκός» — δύο αβαθή ρομβοειδή εντυπώματα στο δέρμα τής οσφυϊκής χώρας τής Ράχης

αρχ.

1. κάθε κυκλοτερές περιστρεφόμενο σώμα

2. τροχίσκος από ξύλο, πολύτιμο μέταλλο ή άλλο υλικό, κρεμασμένος από κλωστή, που με την περιστροφή του έκανε βόμβο και αποτελούσε τελετουργικό όργανο σε μυστήρια («ῥόμβων θ' εἱλισσομένα κύκλιος ἔνοσις αἰθερία», Ευρ.)

3. μικρός τροχός, περιστρεφόμενος με τη βοήθεια λεπτού σχοινιού, τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι μάγοι σε μαγικές τελετές («χὡς δινεῑθ

ὅδε ῥόμβος ὁ χάλκεος ἐξ Ἀφροδίτας, ὥς τῆνος δινοῑτο ποθ' ἀμφοτέραισι θύραισιν», Θεόκρ.)

4. μικρό τύμπανο στη λατρεία τής Ρέας και τού Διονύσου («στρεπτὸν Βασσαρικοῡ ῥόμβον θιάσοιο», Ανθ. Παλ.)

5. το ανδρικό μόριο, το πέος

6. σφοδρή περιστροφική κίνηση, περιδίνηση («αἰετοῡ ῥόμβον», Πίνδ.)

7. η κίνηση τών πλανητών και τού Ηλίου («ῥόμβον ἀπειρεσίου δινεύμασιν οἶμον ἐλαύνων», Ορφ. Ύμν.)

8. η φορά, η εξέλιξη τών πραγμάτων

9. είδος χειρουργικού επιδέσμου

10. διακόσμηση ενυφασμένη σε σχήμα ρόμβου

11. φρ. «ῥόμβος στερεός» — το ρομβοειδές στερεό

12. ως κύριο όν. Ῥόμβος

ο ποταμός Έβρος.

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. ῥόμβος ανάγεται στην ετεροιωμένη βαθμίδα ῥομβ- τού ῥέμβομαι* «περιφέρομαι» με σημ. «κυκλοτερές σώμα κρεμασμένο από κλωστή το οποίο περιστρεφόταν», απ' όπου η σημ. «σφοδρή, περιστροφική κίνηση, περιφορά, περιδίνηση». Η λ. ρόμβος χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει το είδος γεωμετρικού σχήματος με τέσσερεις παράλληλες γραμμές ίσες λόγω τής ομοιότητας τού σχήματος αυτού με το κυκλοτερές σώμα που περιστρεφόταν. Ο παράλληλος τ. τού ῥόμβος, ῥύμβος, πιθ. αττικός, εμφανίζει φωνηεντισμό -υ- που οφείλεται πιθ. σε ιδιαίτερη φωνητική αντιπροσώπευση συνεσταλμένης βαθμίδας (πρβλ. ῥοφῶ: ῥυφῶ) και όχι στη σύνδεση τού τ. με τη λ. ῥυβός «κυρτός, στρεβλός» (βλ. λ. ῥυβόν)].